بررسی نابرابری در بازشناخت تولیدات علمی و تأثیر آن بر رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی: نمونه مورد مطالعه تولیدات علمی ایران نمایه شده در نمایه نامه علوم در سال های 2005 تا 2007

هدف از پژوهش حاضر بررسی نابرابری در بازشناخت تولیدات علمی و تأثیر آن بر رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات پژوهشی ایران است. روش پژوهش پیمایشی با رویکرد علم سنجی است و جامعه پژوهش را کل دانشگاه ها و موسسات پژوهشی فعال ایران که در هر یک از سال های 2005 تا 2007 دست کم یک مقاله در نمایه استنادی علوم واقع بر پایگاه وب آو ساینس به نام آنها ثبت شده است تشکیل می دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از میان 1330 دانشگاه و موسسه پژوهشی ایران 95/18 درصد در زمره دانشگاه ها و موسسات فعال قرار دارند. رتبه بندی این دانشگاه ها و موسسات به لحاظ تولید علم نشان داد که دانشگاه های تهران، علوم پزشکی تهران، و صنعتی شریف بالاترین رتبه ها و دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، موسسه تحقیقاتی مهندسی (کرج)، و مرکز تحقیقات بناب پایین ترین رتبه ها را کسب نموده اند. همچنین، به لحاظ میزان بازشناخت دانشگاه های تهران، علوم پزشکی تهران، و تربیت مدرس بالاترین رتبه ها و مرکز تحقیقات کاربردی دارویی (تبریز)، بیمارستان سینا (تهران)، و مرکز پردازش پرتوافکنی یزد پایین ترین رتبه ها را کسب نموده اند. دانشگاه های فعال از نظر میزان تولید علم و میزان بازشناخت نسبت به موسسات پژوهشی در وضعیت مطلوب تری قرار گرفته اند. آزمون همبستگی پیرسون رابطه ی معنادار و مستقیمی را بین شاخص های میزان تولید علم و میزان بازشناخت در میان دانشگاه ها و موسسات پژوهشی نشان داد که حاکی از افزایش شمار استنادها با افزایش شمار تولیدات علمی در سطح دانشگاه ها و موسسات است. با این حال، تحلیل رگرسیون نشان داد که بهترین برازش برای پیش بینی میزان بازشناخت بر مبنای میزان تولیدات علمی را الگوی خطی به دست می دهد و بر خلاف یافته های پژوهش های پیشین از مدلی توانی پیروی نمی کند. بر این اساس، چنانچه بازشناخت دانشگاه ها و موسسات پژوهشی را به طور خطی مورد سنجش قرار دهیم ، عامل نابرابری در توزیع استنادها در میان آنها چندان نقشی در رتبه بندی نخواهد داشت. با این حال، بررسی نابرابری بر مبنای ضریب تأثیر مجلات نشان داد که چنانچه رتبه بندی دانشگاه ها و موسسات بر پایه ی این شاخص صورت گیرد، عامل نابرابری رخ خواهد نمود . به نحوی که بسیاری از دانشگاه ها و موسسات پژوهشی بسیار کمتر از آنچه انتظار می رود استناد دریافت کرده اند. دانشگاه های الزهرا، کاشان، و آزاد اسلامی مشهد بزرگترین برندگان استنادی، و دانشگاه های تهران، علوم پزشکی شهید بهشتی، و علوم پزشکی تهران بزرگترین بازندگان استنادی را تشکیل می دهند. یافته ها نشان داد برندگان استنادی لزوما به لحاظ میزان تولید علم بزرگ نیستند و بازندگان استنادی نیز، لزوما دارای تعداد انتشار کمی نمی باشند. همچنین، فراوانی بازندگان استنادی نسبت به برندگان استنادی بیشتر می باشد.